.این مقاله در مقام موسیقایی خرداد 1383 شماره ی 12 منتشر شده است
عنوان مقاله:
ردیف شناسی: کرشمه
نویسنده:
احسان ذبیحی فر
چکیده:
آفرینش و بدعت در موسیقی ایرانی، جز با درک و شناخت عمیق این موسیقی میسر نیست و در ایم مسیر ردیف موسیقی ایرانی به عنوان یکی از مهم ترین منابع زنده ی قابل استناد از موسیقی گذشته، مرجعی ارزشمند برای بررسی و تجزیه و تحلیل و شناخت بیشتر موسیقی سنتی ایران است. ردیف موسیقی ایرانی را می توان در دو بخش سازی و آوازی و در قالب روایت های متعدد موجود، از دیدگاه علمی و کاربردی تجزیه و تحلیل کرد تا از این طریق به درک بیشتری از محتوای موسیقی دستگاهی دست یافت. در میان گوشه های ردیف، گوشه هایی هستند که نسبت به سایرین از استقلال و اهمیت بیشتری برخوردارند. گوشه هایی هم هستند که در دو یا چند دستگاه یا آواز به کل و قالب واحدی اجرا می شوند و فضا و انگاره های ریتمیک یا ملُدیک تقریباً یکسانی دارند. گوشه ی کرشمه از همین دست گوشه ها است. کرشمه در ردیف های سازی و آوازی در چند دستگاه آمده که از نظر تعداد در رویت های مختلف با هم تفاوت هایی نیز دارند. در کرشمه ها عامل وزن و ریتم بسیار مهم تر و قابل توجه تر از حرکت مِلُدیک آن است. این وزن و ریتم مشخص، در تمام کرشمه های ردیف به عنوان ریتم اصلی و ایده ی ریتمیک اولیه نمود پیدا می کند. این ایده ی ریتمیک همان وزن عروضی است که در ردیف آوازی با اشعاری بر وزن مفاعلن، فعلاتن، مفاعلن، فعلن روایت شده و در سنت موسیقی سازی با «تنن تنن تننن تن» شناخته می شود. در این مقاله به ساختار ریتم کرشمه و واریاسیون های آن پرداخته شده است.
کلید واژه ها:
کرشمه، گوشه، دستگاه، وزن، ریتم، ردیف موسیقی ایرانی