قیچک از سازهای زهی آرشه ای مقید است که در ساخت آن، چوب، پوست و فلز بکار میرود. این ساز در موسیقی نواحی ایران استفاده می شود “دربرخی دیوان های شاعران قدیم ایران، برخاز متن های منثور و برخی از رساله های دوره ی اسلامی، این سازبه صورت های غژک، غزک غچک(قچک)و غژ آمده است و می توان فهمید که این سازاز سازهای رایج در ایران قدیم بوده است.” در حال حاضر، تمرکز عمده ی این ساز بیشتر در دو استان بلوچستان و سیستان است که به مناطق دیگری در استان کرمان و هرمزگان نیز مهاجرت کرده و طی نیم قرن گذشته با تغیراتی مختصر در گروه نوازی ساز های ملی نیز متداول شده است که آن را قیچک شهری می نامند. هنگام نوازندگی، قیچک را نشسته به صورت عمودی با دست چپ نگه می دارند و با دست راست آرشه را به صورت افقی، در حرکات رفت و برگشت، بر سیم های آن می کشند. طول این ساز حدود 70 سانتیمتر است و اجزای اصلی آن عبارتند از کاسه، دسته و سرپنجه.
بدنه ی اصلی قیچک از چوب یک تکه و معمولا گردو، توت یا چوب های محکم دیگر ساخته میشود. کاسه ی طنینی، حجیم است و دو فرورفتگی بزرگ در طرفین، آن را به دو قسمت بزرگتر و کوچک تر تقسیم می کند، قسمت کوچک تر در پین ساز قرار دارد و بر دهانه آن پوست کشیده میشود و خرک روی پوست آن قرار می گیرد. دهانه ی قسمت بزرگ تر باز است و دسته تا روی نیمی از آن ادامه می یابد.
معمولاً از پوست گوسفند یا آهو استفاده می شود.
جنس دسته قیچک معمولاً از همان چوب بدنه است که به صورت یک تکه با بدنه تراشیده می شود. دسته این ساز کوتاه است و از یک طرف به قسمت بزرگ تر ساز و از طرف دیگر به سرپنجه متصل است. قیچک فاقد دستان بندی ست و تمام فواصل موسیقی ملی (پرده، نیم پرده و ربع پرده) روی آن قابل اجراست.
این قسمت شامل لانه ی کوک، جعبه ی گوشی ها و سر تاج است که به طور یکپارچه متصل به دسته و کاسه است. لانه ی کوک جعبه کوچک تو خالیست از جنس چوب و در ابتدای طول دسته که در مجموع چهار گوشی، به تعداد سیم ها، دو به دو در طرفین آن قرار دارند و در انتها تاج قیچک است با خمیدگی رو به عقب که از همان جنس چوب دسته است.
قیچک ۴ عدد گوشی از جنس چوب، به تعداد سیم های ساز و به صورت میخ سر پهن دارد که دو ه دو در طرفین سرپنجه قرار دارند. هر سیم در داخلی جعبه ی سر پنجه به انتهای باریک تر گوشی بسته نی شود. قسمت پهن تر گوشی، بیرون از جعبه ی سرپنجه قرار دارد و با دست چاپ نوازنده برای کوک کردن ساز به راست و چاپ گردانده می شود.
قطعه چوب بارک و کم ارتفاعی ست به عرض دسته ی ساز لا بین سرپنجه و دسته قرار دارد و سیم ها از درون شیار های کم عمق آن عبور میکنند و به طرف گوشی ها می روند.
خرک قیچک از جنس چوب و گاه استخوان به ارتفاع تقریبی ۲ سانتی متر است که با دو پایه ی کوچک خود روی پوست کاسه ی کوچک تر قرار می گیرد و سیم ها از روی شیارهای آن عبور می کنند.
قطعه ای ست کوچک از جنس چوب یا فلز که در انتهای بدنه ی کاسه نصب و یک سر گره دار سیم به آن بسته می شود.
در نوع محلی این ساز از کمانه (شبیه کمانه ی کمانچه) استفاده می شود ما امروزه از آرشه ی ویولن، کمانچه و در نوع بزرگ تر این ساز (قیچک باس) از آرشه ی ویولن سل استفاده میشود. قیچک معمولی توانایی اجرای تک نوازی و گروه نوازی را دارد.
قیچک دارای ۴ سیم از جنس فلز است که چهارمین سیم، روکش دار و ضخیم تر است. طول سیم ها در قیچک معمولی از سیم گیر تا شیطانک حدود 50 سانتی متر است.
وسعت صدای قیچک معمولی حدود دو اکتاو است که به علت عدم وجود دستان بندی ست و تمام فواصل موسیقی ملی (پرده، نیم پرده و ربع پرده) روی آن قابل اجراست.
کوک سیم های قیچک معمولی به صورت پنجم های پاپین رونده است و کوک سیم های در مقام های مختلف قابل تغییر هستند.
نت نویسی قیچک آلتو با کلید دو خط سوم حامل، و برای قیچک باس با کلید فا خط چهارم است.
گذشته از انواع محلی قیچک، طی نیم قرن گذشته، به منظور تأمین صدای بم در گروه نوازی ساز های ملی، قیچک آلتو و قیچک باس هم ساخته شده و مورد استفاده قرار گرفته اند.
کوک سیم های قیچک آلتو با فواصل پنجم درست و وسعت آن حدود دو اکتاو و طول سیم ها حدود ۳۷ سانتی متر است. کوک سیم های قیچک باس با فواصل پنجم درست و وات آن دو اکتاو و طول سیم ها حدود ۷۰ سانتی متر است.
.برای تسهیل و دقت در کوک کردن قیچک از تاندون استفاده می شود