این مقاله در پژوهش نامه ی انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی مرداد 1400- دوره ی 5-شماره ی 93منتشر شده است.

برای مطالعه بیشتر کلیک کنید.

عنوان مقاله:

موسیقی عرفانی: گستره معنایی و مصادیق در متون سنتی

نویسندگان:

احسان ذبیحی فر، سید شاهین محسنی

چکیده

موسیقیِ عرفانی اصطلاحی است که می‌تواند طیف گسترده‌ای از معنا را دربر بگیرد و در طول تاریخ پس از اسلام، مصادیق بسیاری از موسیقی به وصف عرفانی متصف شده‌اند و برخی از آن‌ها تا امروز موجودند. این تحقیق برآن است معنیِ موسیقی عرفانی را نه از طریق واکاوی معانی لغوی یا ریشه‌شناسی، بلکه از طریق معناداریِ آن در زیست جهان فرهنگی و پیدا کردن مصادیق این اصطلاح بیابد و سپس افق معنایی موسیقی عرفانی را به‌جای تک‌معنای آن بنشاند. در این راستا گسترۀ معانی اصطلاحات موسیقی، عرفان و بعد نحوۀ ارتباط موسیقی و عرفان در متون سنتی بررسی شده و در چهار قسم طبقه‌بندی می‌شود. اول ارتباط موسیقی و هستی، دوم ارتباط باطنی موسیقی با جنبه‌های باطنی فرهنگی، سوم موسیقی با تأثیر عرفانی و انواع آن در ادبیات عرفانی و چهارم موسیقی به‌عنوان آداب تصوف. درمجموع بیست‌ویک مصداق برای موسیقی عرفانی با شرحی مختصر ذکر می‌شود. این مصادیق که هریک خود نمونه‌های دیگری را نمایندگی می‌کنند، طیفی را تشکیل می‌دهند که افق معنای اصطلاح موسیقی عرفانی در فرهنگ ایرانی-اسلامی در آن قابل مشاهده خواهد بود.

کلیدواژه‌ها:

موسیقی عرفانی، موسیقی، عرفان، سماع، صوفیه، فلسفه موسیقی